NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
حَدَّثَنَا
وَهْبُ بْنُ
بَقِيَّةَ
عَنْ خَالِدٍ
عَنْ يُونُسَ
عَنْ
الْحَسَنِ
أَنْ عُمَرَ
قَالَ
أَيُّكُمْ
يَعْلَمُ مَا
وَرَّثَ
رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
الْجَدَّ
فَقَالَ مَعْقِلُ
بْنُ يَسَارٍ
أَنَا
وَرَّثَهُ
رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
السُّدُسَ
قَالَ مَعَ
مَنْ قَالَ
لَا أَدْرِي
قَالَ لَا
دَرَيْتَ
فَمَا
تُغْنِي إِذًا
Hasen (eİ-Basrî)den
rivayet olunduğuna göre) Ömer (b. Hattab) (r.a.) bir gün ashab-ı kirama hitaben
"Rasûlullah
(s.a.v.)'in dedeye miras'tan ne kadar bir pay verdiğini (içinizden) hanginiz
biliyor?" demiş de Ma'kıl b. Yesar:
Ben (biliyorum)
Rasûlullah (s.a.v.) dedeye altıda bir pay verdi" cevabını vermiş (Bunun
üzerine Hz. Ömer' de)
"Kiminle beraber
(bulunduğu zaman Hz. Peygamber ona bu payı verdi?) demiş (Hz. Ma'kıl da)
"Bilmiyorum"
cevabını vermiş (bu cevabı alan Hz. Ömer de)
"Öyleyse (senin
yukarıdaki cevabın bizim meselemize) bir çözüm getirmez." karşılığını
vermiş.
İzah:
İbn Mâce, feraiz; Ahmed
b. Hanbel V-27.
Her ne kadar Hz. Ömer
b. Hattab "Hz. Peygamber bir dedeye kiminle beraber bulunduğu zaman
mirastan altıda bir pay veriyordu? sorusunu yöneltmekle bir dedenin mirastan
alacağı paym diğer varislerin sayısına ve ölüye yakınlık durumuna göre
değişebileceğini ifade etmek istemişse de, gerek Hz. Ömer, gerekse Hz. Ma'kıl
bu mevzuda daha fazla bir açıklama yapmadıklarından mevzumuzu teşkil eden bu
hadis-i şerifte dedenin marastan alacağı pay hakkında yeterli bir açıklama
bulunmuyor.
Bu hadisi Hasan
el-Basrî, Ömer b. el-Hattâb'dan rivayet etmiştir. Oysa Hasan-i Basri (r.a.) hicretin
yirmi birinci senesinde dünyaya gelmiştir. Hz. Ömer hicretin yirmi üçüncü
yılında şehid edilmiştir. Bu durumda Hasan-ı Basri'nin Hz. Ömer'den hadis
rivayet etmiş olmasına ihtimal yoktur/Fakat Buhârî ile Müslim'in sahihinde Hz.
Hasan-i Basrî'nin Hz. Ma'kıPdan rivayet ettiği hadisler vardır.[Buhârî, ahkam;
Müslim, iman, İmare]
Fıkıh kitaplarında
açıklandığı üzere dede mirasta dört halde bulunur.
1. Ölünün oğlu veya
oğlunun ... oğlu ile bulunuyorsa, altıda bir alır.
2. Ölünün kızı ve
oğlunun kızı ya da oğlunun oğlunun oğlunun... kızı ile beraber bulunuyorsa
altıda bir ile kalanı alır.
3. Bunlar bulunumazsa
asabe olur. Yani kendinden başka mirasçı yoksa mirasın tamamı, baka mirasçı
varsa kalanı dedeye aittir.
4. Babanın bulunması
halinde varis olamaz.